H Ευρώπη εναντίον των Οίκων Αξιολόγησης

του Μιχάλη Παπαμιχαήλ

TPCOM @ flickr.com
Θα ξεκινήσω με το παράδειγμα, γιατί το θέμα είναι αρκετά εξωτικό. Ας υποθέσουμε ότι είμαι ένας παραγωγός γάλακτος. Ας υποθέσουμε ότι χρειάζομαι μια πιστοποίηση της ποιότητας του προϊόντος μου για να το πουλήσω. Δηλαδή, χρειάζομαι κάποιον να αξιολογήσει την πρώτη ύλη, τον εξοπλισμό, την υποδομή και την διαδικασία της παραγωγής από την κορφή έως τα νύχια. Έτσι, θα μπορέσω ευκολότερα να πείσω τους καταναλωτές ότι το προιόν μου είναι υγιεινό, θρεπτικό και άξιο της προτίμησής τους. Ερώτηση. Εκείνος που αναλαμβάνει να διενεργήσει τους απαραίτητους ελέγχους και να παρέχει την πιστοποίηση ποιότητας, πρέπει να πληρώνεται από εμένα ή από τους καταναλωτές;
Όσο εξωτικό κι αν είναι το θέμα, η παραπάνω ερώτηση είναι απλή, κατανοητή και ρητορική. Η λειτουργία της αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας είναι παραπροϊόν της αναγωγής των χρηματοοικονομικών σε επιστήμη. Παρόλο που τα εξεζητημένα χρηματιστικά προϊόντα είναι κατανοητά σε λίγους, όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι ο αξιολογητής πρέπει να αμείβεται από τον καταναλωτή, από αυτόν να εξαρτάται και σε αυτόν να λογοδοτεί. Διαφορετικά, εγώ ο παραγωγός, θα μπορώ να σας πουλάω χαλασμένο γάλα και να πλουτίζω εις βάρος της δημόσιας υγείας. Κι όμως, αυτό ακριβώς συμβαίνει με τους διαβόητους οίκους αξιολόγησης. Η Fitch Ratings, Η Standard & Poor’s και η Moody’s, που ελέγχουν περισσότερο από το 80% της παγκόσμιας αγοράς των οίκων αξιολόγησης, πουλάνε τις υπηρεσίες τους και τις σφραγίδες «investment grade» στους εκδότες των διάφορων αξιόγραφων, όχι στους επενδυτές που αναζητούν την καλύτερη δυνατή τοποθέτηση. Αυτό επιτρέπει στους οίκους αξιολόγησης να ασκούν έμμεσα πολιτική. Οι εκθέσεις τους έχουν άμεσες πολιτικοοικονομικές συνέπειες σε κοινωνίες ανθρώπων, παρόλο που σκοπός τους είναι μόνο οι επενδύσεις οι οποίες αποδίδουν τόσο εύκολα και τόσο γρήγορα… που θα έπρεπε να φέρνουν τύψεις, όχι κέρδη.


Όχι πια… Η Ευρωπαϊκή Ένωση, δια στόματος Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και Κοινοβουλίου, επιδεικνύει την πολιτική βούληση να ελέγξει την δράση και να περιορίσει το έργο των οίκων αξιολόγησης. Οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου έχουν ήδη πληρώσει ακριβά τα αμφιβόλου ποιότητος πορίσματα, τις συνεχείς υποβαθμίσεις και τις αυθαίρετες δημοσιοποιήσεις των τριών «παραρτημάτων» των μεγαλύτερων επενδυτικών ομίλων στον κόσμο. Από την προηγούμενη Πέμπτη, οι οίκοι αξιολόγησης θα λειτουργούν εντός αυστηρών και προκαθορισμένων χρονικών πλαισίων, δεν θα μπορούν να αιφνιδιάζουν τις αγορές, θα είναι υπόλογοι για τα πορίσματά τους και έκθετοι σε ένδικα μέσα εάν παραβιάσουν τη νομοθεσία και προκαλέσουν ζημιές. Δηλαδή, αν ο αξιολογητής παρέχει παράνομα πιστοποίηση στο γάλα, ο καταναλωτής που το αγόρασε μπορεί να τον μηνύσει για να αποζημιωθεί. Μέσα στην κρυστάλλινη μαγική σφαίρα της εμπειρίας μου, βλέπω ότι δεν πρόκειται να αποζημιωθεί ποτέ, αλλά τουλάχιστον μπορεί να τον μηνύσει.
Πριν από ενάμιση χρόνο περίπου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγήθηκε αυτό το νομοσχέδιο και πράγματι υλοποιήθηκε γρήγορα. Ωστόσο, για λίγο καιρό ακόμα θα κοιμόμαστε με το ένα μάτι ανοιχτό, επειδή το Ευρωκοινοβούλιο έκανε μισή δουλειά. Στην εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έγινε εκτενής αναφορά στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των οίκων αξιολόγησης, ώστε να επισημανθούν οι κίνδυνοι των αντικρουόμενων συμφερόντων και της διαπλοκής. Ουσιαστικά, δεν πρόκειται για διαπλοκή ή για διαφθορά, πρόκειται απλώς για ειλικρινή συνεργασία μεταξύ κατεργαρέων τραπεζιτών. Ελπίζω, η Ευρώπη να έχει την δύναμη να τους βάλει στον πάγκο τους.