Πώς έζησαν την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία στελέχη που βρέθηκαν εκείνη την εποχή κοντά στον Ανδρέα Παπανδρέου ή εμπνεύστηκαν αργότερα και εντάχθηκαν στις γραμμές του. Οι τομές, τα λάθη, οι συμβιβασμοί και οι συγκρίσεις με το σήμερα. Μιλούν στην «Εφ.Συν.» οι Βάσω Παπανδρέου, Τηλέμαχος Χυτήρης, Κώστας Σκανδαλίδης, Δημήτρης Τσοβόλας, Στέφανος Τζουμάκας, Δημήτρης Κρεμαστινός, Μιχάλης Καρχιμάκης και Γιάννης Ραγκούσης
Αν μια ημερομηνία στη νεότερη πολιτική ιστορία της χώρας μας μπορεί να χαρακτηριστεί σταθμός, αυτή σίγουρα είναι η 18η Οκτωβρίου του 1981. Μια χρονική στιγμή-ορόσημο, καθώς το λαϊκό αίτημα της «Αλλαγής» εξελίχθηκε σε ευρεία κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία με προοδευτικά προτάγματα, γεγονός που επισφραγίστηκε με τη θριαμβευτική νίκη του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου με ποσοστό 48%. Με αφορμή τη συμπλήρωση 37 ετών από την ιστορική αυτή επέτειο, η «Εφ.Συν.» απευθύνθηκε σε πρόσωπα που είτε έζησαν εκείνη την περίοδο είτε ανέβηκαν στη συνέχεια στο τρένο της «Αλλαγής», και ζήτησε την άποψη και τις μαρτυρίες τους.
Κώστας Σκανδαλίδης
Ενώθηκαν οι Ελληνες, έφαγε ψωμί ο φτωχός
Στη μνήμη μου μένει ανεξίτηλη η λαχτάρα και η προσμονή του κόσμου που αποτυπώνονταν στα πρόσωπα και στα βλέμματα των ανθρώπων που ξεχύθηκαν στους δρόμους και συνέρρευσαν στο Καστρί. Τα υψωμένα χέρια του Ανδρέα που αγκάλιαζαν όλη τη χώρα. Και η απόλυτη αίσθηση της νέας γενιάς στελεχών που ήδη γράφανε ιστορία με την πραγματικά πρώτη φορά Αριστερά. Και πράγματι ο αγώνας τότε δικαιώθηκε. Η δεκαετία του ’80 ήταν η πιο φωτεινή περίοδος της νεότερης ιστορίας του τόπου. Ενώθηκαν οι Ελληνες, έφαγε ψωμί ο φτωχός, έζησε τη δημοκρατία ο πολίτης.
Βάσω Παπανδρέου
Σέβονταν την Ελλάδα ακόμη και οι εχθροί
Πιστεύαμε σε αυτά που έλεγε το ΠΑΣΟΚ και δουλέψαμε γι' αυτό. Αν η Ελλάδα έφτασε στο επίπεδο να γίνεται σεβαστή από τους εχθρούς της, αυτό οφείλεται κυρίως στο ΠΑΣΟΚ και τις αλλαγές που έκανε.
ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΧΥΤΗΡΗΣ
Δόθηκε νόημα στην “απαγορευμένη” λέξη σοσιαλισμός
Η ημερομηνία 18 Οκτώβρη 1981 αποτελεί ορόσημο στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας. Η εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ και η κυβέρνηση της Αλλαγής που ακολούθησε, θεωρείται και είναι, χωρίς υπερβολή, η πολιτική και κοινωνική απελευθέρωση της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Ο Ανδρέας Παπανδρέου με το ΠΑΣΟΚ εισήγαγε στην τρέχουσα πολιτική τη σχεδόν απαγορευμένη μέχρι τότε λέξη «σοσιαλισμός» και τα παράγωγά της.
Το σπουδαιότερο είναι ότι της έδωσε περιεχόμενο και νόημα με τις αλλαγές που πραγματοποίησε η κυβέρνησή του. Δεν υπερβάλλουν όσοι μιλούν για μια ειρηνική επανάσταση. Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, το κράτος πρόνοιας, ο εκδημοκρατισμός των θεσμών σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, η ισότητα των φύλων, η διεκδικητική και με πλήθος πρωτοβουλιών εξωτερική πολιτική ήταν τα κύρια επιτεύγματα της πρώτης κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.
Ο απλός Ελληνας πολίτης από την πρωτεύουσα μέχρι το τελευταίο χωριό της χώρας ένιωσε για πρώτη φορά να τον νοιάζεται η κυβέρνησή του κι ο πρωθυπουργός έγινε ο δικός τους άνθρωπος, ο Ανδρέας! Η παρουσία του Ανδρέα Παπανδρέου δικαιώνει τη θεωρία για τον ρόλο που παίζει η προσωπικότητα του ηγέτη στην Ιστορία. Οσοι έζησαν από κοντά την Αλλαγή, νιώθουν τυχεροί και την τύχη αυτή δεν την αμαυρώνει η μετά από χρόνια παγκόσμια επικράτηση των αγορών και του νεοφιλελευθερισμού με την τερατώδη ανισότητα και την περιθωριοποίηση των κλασικών αξιών του ουμανισμού. «Τα πάντα ρει» και τώρα και στο μέλλον.
Δημήτρης Τσοβόλας
Κυβέρνηση και χωρίς τη στήριξη των ΜΜΕ
Το ΠΑΣΟΚ, μετά από εφτά χρόνια στην αντιπολίτευση, με το πολιτικό και ιδεολογικό του πρόγραμμα και τις τολμηρές πολιτικές και ιδεολογικές του θέσεις, που εξέφραζαν ένα μεγάλο κομμάτι της νεολαίας αλλά και συνολικά του ελληνικού λαού, κατόρθωσε και έγινε κυβέρνηση το 1981, παρά το ότι δεν είχε τη στήριξη των ΜΜΕ. Στην οκταετία 1981-1989 εφάρμοσε στην πράξη μια άλλη οικονομική και εξωτερική πολιτική, η οποία βελτίωσε αισθητά την οικονομική θέση της πλειοψηφίας των Ελλήνων πολιτών (μισθωτών, συνταξιούχων, μικρομεσαίων), πέτυχε πραγματική ανάπτυξη της οικονομίας με ποσοστά άνω του 4% και προώθησε σημαντικά το κοινωνικό κράτος.
Επίσης, εφάρμοσε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική που αποκορύφωμά της είχε το «μολών λαβέ» στους Τούρκους, όταν τον Μάρτη του 1987 με τη στήριξη των ΗΠΑ εξήγγειλαν ότι θα κάνουν έρευνες για πετρέλαια σε εθνικό θαλάσσιο χώρο. Παρότι ενισχύθηκε η οικονομική θέση των πολιτών, το δημόσιο χρέος το 1989 ανερχόταν σε 19,5 δισ. ευρώ (έναντι 340 σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος) ή σε ποσοστό στο ΑΕΠ 61,5%.
Στέφανος Τζουμάκας
Εγιναν τομές, όχι επανάσταση
Ηταν ένας αγώνας να φύγει η Δεξιά και όλο το σύστημα που εκπροσωπούσε επί 50 χρόνια. Υπήρξαν και δυνάμεις που ζητούσαν αλλαγή. Το ΠΑΣΟΚ ήταν ένα μέτωπο δυνάμεων, γι' αυτό και έλαβε 48%. Ηταν μια ιστορική περίοδος, ένα «ραντεβού με την ιστορία», όπως έγραφε και η σχετική αφίσα εκείνης της εποχής. Ο Ανδρέας ήθελε «εκκαθάριση» του παρελθόντος με εκδημοκρατισμό, όπως είχε γίνει σε άλλες χώρες της Ευρώπης. «Εκκαθαρίστηκε» ένα αναχρονιστικό και σκοταδιστικό παρελθόν.
Εγιναν τομές, αναβαθμίστηκε το σύστημα υγείας, παιδείας και κοινωνικής ασφάλισης, ανέβηκαν οι μισθοί. Βγήκε από το περιθώριο το 50% του λαού, πολιτικά, οικονομικά, πολιτιστικά, μορφωτικά. Ολα έγιναν όμως εντός συστήματος, δεν έγινε επανάσταση, ήταν μια πολύ θετική εξέλιξη, αλλά δεν συνεχίστηκε ο δρόμος για περαιτέρω αλλαγές, με αποτέλεσμα τον παρασιτισμό, την παραοικονομία και την κρίση, άρα τη διάλυση της παραγωγικής βάσης. Επίσης, δεν «αγγίξαμε» σημαντικά ζητήματα όπως η Εκκλησία.
Μιχάλης Καρχιμάκης
Μπήκε τέλος στα “σκοτάδια” της Δεξιάς
Η 18η Οκτωβρίου 1981 είναι μια ιστορική ημερομηνία για τη χώρα και το προοδευτικό κίνημα στην Ελλάδα. Είναι η μέρα που οι πλατιές λαϊκές μάζες δίνουν το βροντερό «παρών» και δηλώνουν ότι δεν θα ανεχθούν να ζουν στα σκοτάδια όπου τους είχε καταδικάσει η Δεξιά.
Οταν το 1981 δηλώναμε «Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο Λαός στην εξουσία» δεν συνθηματολογούσαμε, αντίθετα, κάναμε πράξη την επιτακτική ανάγκη των μη προνομιούχων, των καταπιεσμένων και των αδικημένων αυτής της χώρας να αποφασίζουν οι ίδιοι για τις ζωές τους και να παύσουν αυτό το ιδιότυπο καθεστώς εξαίρεσης που είχε επιβάλει το μετεμφυλιακό κράτος. Σήμερα, 37 χρόνια μετά, το προοδευτικό κίνημα, για άλλη μια φορά, πρέπει σταθεί αντάξιο της ιστορίας του και να σκιαγραφήσει ένα ελπιδοφόρο μέλλον για τη χειμαζόμενη πλειοψηφία. Εχουμε την υποχρέωση να αποκαταστήσουμε στο συλλογικό υποσυνείδητο την πολιτική ως λύση στις ανάγκες της κοινωνίας κι ως ασπίδα των αδύναμων απέναντι στους εκμεταλλευτές και τους αδίκως έχοντες και κατέχοντες.
Δημήτρης Κρεμαστινός
Το όραμα του Ανδρέα για υγεία - παιδεία - επιστήμες
Το 1981 υπήρξε σταθμός πράγματι για το κοινωνικό κράτος της χώρας. Την εποχή εκείνη δεν ήμουν δίπλα στον Ανδρέα Παπανδρέου, γιατί ουσιαστικά είχα καθημερινή επαφή μαζί του από το 1988 έως το 1996, όμως είχα την τύχη να ακούσω από τον ίδιο πώς είδε αυτός το 1981. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, σε μια χώρα όπου δεν υπήρχε η έννοια του εθνικού συστήματος υγείας, σε μια χώρα όπου η παιδεία της και κυρίως η ανωτάτη ήταν απηρχαιωμένη με θεσμούς του περασμένου αιώνα, αποφάσισε να προκαλέσει έναν σεισμό εγκαθιστώντας το εθνικό σύστημα υγείας και επιβάλλοντας μεγάλες τομές στα πανεπιστήμια, καταργώντας την έννοια της έδρας και την έννοια του μοναδικού καθηγητή. Εντούτοις όμως πίστευε ότι λόγω κυρίως των αδυναμιών της οικονομίας δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει το όραμά του. Υπό την έννοια αυτή είχε κάνει πραγματικά άλματα στα δύο αυτά κεφάλαια -υγεία και παιδεία- αλλά ο Παπανδρέου ήθελε να είναι ανταγωνιστικός στα κεφάλαια αυτά με τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, κάτι το οποίο δεν του το επέτρεπε η οικονομία της χώρας.
Εκείνο όμως που από την αρχή προσπάθησε, αλλά έβρισκε αντιδράσεις ακόμα και μέσα στον χώρο του, ήταν η έννοια της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών κατά το πρότυπο των αντίστοιχων ακαδημιών Αμερικής και Ευρώπης, όπου όλες οι ερευνητικές και ουσιαστικά οι πνευματικές δυνάμεις της χώρας θα εντάσσονταν σε αυτόν τον φορέα, καλώντας να συμμετάσχουν και όλοι οι αξιόλογοι επιστήμονες που βρίσκονταν στο εξωτερικό, έστω και με την έννοια του part time. Ετσι έβλεπε ο Ανδρέας Παπανδρέου ότι θα μπορούσε να σταματήσει η φυγή των καλύτερων πνευματικών δυνάμεων προς το εξωτερικό, αλλά κυρίως να γίνει η επάνοδος αυτών που με επιτυχία σταδιοδρομούσαν εκτός Ελλάδας.
Σήμερα που κατά χιλιάδες οι αξιολογότεροι επιστήμονες φεύγουν στο εξωτερικό και που πραγματικά δημιουργούνται υπαρξιακοί κίνδυνοι που χειροτερεύουν ακόμα και το τεράστιο δημογραφικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα, η υλοποίηση αυτού του οράματος του Ανδρέα Παπανδρέου γίνεται επιτακτική και τούτο γιατί αυτό το τεράστιο δυναμικό που χάνει η χώρα και σταδιοδρομεί με επιτυχία στο εξωτερικό είναι πρακτικά αδύνατον με άλλον τρόπο να επανέλθει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου